شیرآلات دوزینگ پمپ

قبل از پمپ

شیر نقطه مکش بهمراه صافی (Foot Valve)

روی پمپ

شیر یکطرفه (Check Valve)
شیر ایمنی روی پمپ (internal Relief Valve)
شیر هواگیری اتومات (Automatic Deaeration Valve)

بعد از پمپ

مقدمه

در صنایع مختلف از جمله تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب، صنایع غذایی، داروسازی، پتروشیمی و استخرها، کنترل دقیق میزان مواد شیمیایی یا افزودنی‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. یکی از تجهیزاتی که این کنترل دقیق را فراهم می‌کند، دوزینگ پمپ است. این پمپ‌ها برای تزریق حجم مشخصی از مواد شیمیایی به سیال اصلی استفاده می‌شوند. اما نکته‌ای که گاهی نادیده گرفته می‌شود، نقش شیرآلات دوزینگ پمپ در کارکرد صحیح این سیستم است. شیرآلاتی که در کنار دوزینگ پمپ استفاده می‌شوند، نه تنها ایمنی و دقت تزریق را تضمین می‌کنند، بلکه عمر مفید دستگاه و تجهیزات جانبی را نیز افزایش می‌دهند.

در این مقاله قصد داریم به معرفی کامل شیرآلات دوزینگ پمپ، انواع آن، کاربردها و نکات مهم در انتخاب و نگهداری بپردازیم.

شیرآلات دوزینگ پمپ چیست؟

شیرآلات دوزینگ پمپ مجموعه‌ای از تجهیزات جانبی هستند که در مسیر ورودی یا خروجی پمپ تزریق نصب می‌شوند تا:

از برگشت سیال جلوگیری کنند.
فشار سیستم را کنترل نمایند.
ایمنی دستگاه را در برابر نوسانات فشار یا گرفتگی‌ها افزایش دهند.
امکان شست‌وشو یا هواگیری سیستم را فراهم کنند.

در واقع، اگر دوزینگ پمپ را قلب سیستم تزریق بدانیم، شیرآلات آن به منزله رگ‌هایی هستند که جریان را تنظیم و محافظت می‌کنند.

انواع شیرآلات دوزینگ پمپ

1. شیر یک‌طرفه (Check Valve)

این شیرها مانع برگشت سیال به سمت پمپ یا منبع می‌شوند. وجود شیر یک‌طرفه در دوزینگ پمپ بسیار ضروری است، زیرا برگشت سیال می‌تواند باعث آسیب به دیافراگم یا پیستون پمپ شود.

2. شیر اطمینان (Relief Valve)

شیر اطمینان برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار در سیستم استفاده می‌شود. اگر فشار از مقدار تنظیم‌شده بالاتر برود، شیر باز شده و بخشی از سیال را تخلیه می‌کند. این ویژگی مانع ترکیدن لوله یا آسیب به تجهیزات می‌شود.

3. شیر توزیع (Injection Valve)

این نوع شیر در خروجی پمپ نصب می‌شود و وظیفه آن تزریق یکنواخت سیال به لوله اصلی است. طراحی خاص آن باعث می‌شود سیال به صورت مستقیم و دقیق وارد خط لوله شود.

4. شیر هواگیری (Air Bleed Valve)

وجود حباب هوا در سیستم دوزینگ پمپ می‌تواند دقت تزریق را به شدت کاهش دهد. شیر هواگیری به اپراتور امکان می‌دهد تا هوا را از داخل هد پمپ خارج کرده و عملکرد دستگاه را پایدار کند.

5. شیر توپی یا سوزنی (Ball / Needle Valve)

این شیرها برای کنترل دستی جریان، قطع یا وصل مسیر و تنظیم دبی به کار می‌روند. در مواقعی که نیاز به تعمیر یا سرویس پمپ باشد، استفاده از شیر توپی یا سوزنی ضروری است.

جنس شیرآلات دوزینگ پمپ

انتخاب متریال مناسب برای شیرآلات بستگی به نوع سیال تزریق‌شونده دارد. برخی از متریال رایج عبارت‌اند از:

PVC: مناسب برای مواد شیمیایی سبک و اسیدهای ضعیف.
PP (پلی‌پروپیلن): مقاومت بیشتر نسبت به PVC و کاربرد گسترده در صنایع شیمیایی.
PVDF: مقاوم در برابر مواد بسیار خورنده مانند اسید سولفوریک غلیظ.
استیل ضد زنگ (SS316/304): مناسب برای صنایع غذایی، دارویی و کاربردهایی که بهداشت اهمیت بالایی دارد.

انتخاب نادرست جنس شیر می‌تواند منجر به خوردگی سریع و نشت مواد شیمیایی شود.

کاربرد شیرآلات دوزینگ پمپ

تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب: تزریق کلر، آنتی‌اسکالانت، مواد منعقدکننده و اسیدها.
استخرها: کنترل سطح کلر و pH آب.
صنایع غذایی: تزریق طعم‌دهنده‌ها، آنزیم‌ها و مواد نگهدارنده.
داروسازی: دوزینگ دقیق مواد موثره و محلول‌های حساس.
پتروشیمی و نفت و گاز: تزریق بازدارنده‌های خوردگی و ضد رسوب‌ها.

نکات مهم در انتخاب شیرآلات دوزینگ پمپ

سازگاری شیمیایی: حتماً مطمئن شوید متریال شیر با سیال تزریق‌شونده سازگار است.
تحمل فشار و دما: شیر باید توانایی تحمل فشار کاری پمپ و شرایط محیطی را داشته باشد.
نوع اتصال: بسته به طراحی سیستم، اتصال دنده‌ای، فلنجی یا کوپلینگی انتخاب می‌شود.
هزینه نگهداری و تعویض قطعات: برخی شیرها نیاز به سرویس منظم دارند، بنابراین انتخاب شیر با قطعات یدکی در دسترس توصیه می‌شود.
برند و کیفیت ساخت: استفاده از محصولات استاندارد و معتبر مانع از توقف‌های ناخواسته در فرآیند می‌شود.

نگهداری و سرویس شیرآلات دوزینگ پمپ

بازرسی منظم: شیرها باید به صورت دوره‌ای بررسی شوند تا از نشتی یا گرفتگی جلوگیری گردد.
تمیزکاری: در صورت تزریق مواد رسوب‌زا یا چسبنده، شست‌وشوی منظم شیر ضروری است.
تعویض واشرها و اورینگ‌ها: این قطعات معمولاً زودتر از سایر بخش‌ها فرسوده می‌شوند.
کالیبراسیون شیر اطمینان: برای حفظ ایمنی سیستم، فشار تنظیمی شیر اطمینان باید به‌طور دوره‌ای کنترل شود.

مزایای استفاده صحیح از شیرآلات دوزینگ پمپ

افزایش طول عمر دوزینگ پمپ و تجهیزات جانبی.
جلوگیری از نشتی و هدررفت مواد شیمیایی.
بهبود دقت تزریق و کنترل فرآیند.
ارتقای ایمنی سیستم و کارکنان.
کاهش هزینه‌های تعمیرات و توقف خطوط تولید.

جمع‌بندی

شیرآلات دوزینگ پمپ جزء حیاتی سیستم‌های تزریق شیمیایی هستند که انتخاب درست آن‌ها می‌تواند تفاوت بزرگی در بهره‌وری، ایمنی و هزینه‌های عملیاتی ایجاد کند. شناخت انواع شیرها، کاربردهای آن‌ها، جنس مناسب و رعایت نکات نگهداری، به اپراتور و مدیران صنعتی کمک می‌کند تا سیستم‌های دوزینگ پمپ را با بالاترین کارایی و کمترین خرابی به کار گیرند.

در نهایت، هنگام خرید شیرآلات دوزینگ پمپ باید به نوع سیال، فشار کاری، متریال مناسب و کیفیت ساخت توجه ویژه داشت. استفاده از برندهای معتبر و مشاوره با کارشناسان فنی می‌تواند تضمین‌کننده عملکرد بلندمدت و مطمئن سیستم باشد.